Bài hướng dẫn từ A đến Z cho người mới bắt đầu chơi thủy sinh

Nhiều bạn muốn set 1 cái hồ thủy sinh nho nhỏ nhưng thật sự không biết nên bắt đầu từ đâu. Bài viết này mình xin dành tặng cho các bạn mới chơi, hy vọng các bạn sẽ thành công với thú vui tao nhã này.​

Hồ thủy sinh có nhiều loại, nhiều phong cách và cách chơi. Khi có đam mê các bạn sẽ tìm hiểu dần dần. Nên nhớ là mình set hồ cho chính mình ngắm hằng ngày nên mình thấy đẹp là quan trọng nhất. Thêm nữa là cái sự hoàn hảo nó luôn hiện diện, ngay cả trong những hồ đầu tay các bạn làm, đừng cố tìm kiếm sự hoàn hảo ở những nơi xa vời

1. Đầu tiên bạn phải biết được mình thích hồ thủy sinh phong cách gì?

– Như mình đã nói, hồ thủy sinh rất đa dạng, bạn suy nghĩ và lên google tìm hình hồ đẹp xem mình thích làm 1 hồ như thế nào. Một số bạn thích hồ bonsai đơn giản, 1 số thích chơi rêu, ráy, dương xĩ, 1 số lại thích hồ cây phong cách Hà Lan, 1 số lại thích chơi lũa, đá…
– Khi nhắm được mục tiêu này bạn sẽ dễ dàng biết mình phải làm gì và qua bước 2

2. Bắt đầu tìm mua hay tự dán hồ kính

Kích thước hồ thủy sinh phụ thuộc vào:
– Sở thích của bạn
– Số tiền bạn có thể dành làm hồ
– Chổ để hồ rộng ra sao (nên chọn nơi để hồ có nhiều người quan sát, chiêm ngưỡng, chổ chính bạn thấy và chăm sóc hằng ngày, nếu nhà có trẻ em thì cũng nên suy xét kĩ, né những nơi có nhiều ánh sáng trực tiếp để tránh rêu hại)
– Cẩn thận cầu thang, nhiều bạn dán hồ xong không khiêng lên cầu thang được phải thanh lý

– Một số bạn chơi phong thủy, họ quan tâm đến size hồ
– Các bạn nên dán decal đen hoặc trắng ở mặt sau hồ để tạo chiều sâu, nhưng 1 số trường hợp muốn cho mọi người xem hết 4 mặt hồ thì không cần dán.
Một số gợi ý về kích cỡ hồ thủy sinh:
Hồ chơi thủy sinh thường không có kiềng, không có thủy mài, được mài cạnh bằng vi tính, dán dấu keo rất thẫm mĩ. Nó giống như 1 khối nước nằm giữa nhà, những size thông dụng:

– Hồ cubic 40 (dài 40cm, rộng 40cm, cao 40cm): tổng quan đẹp, dễ chơi. Có thể dán bằng kính 5 li hay 8 li, nếu chơi nhiều đá thì nên làm kính 8li. Kính thường là đủ đẹp, ai thích thì có thể lên kính siêu trong, sẽ mắc hơn chút.
– Hồ 50(d) – 30 (r) – 30 (c): đẹp, cân đối, dán bằng kính 5 li là đủ
– Hồ chuẩn size ADA: 60 (d) – 30 (r) – 36 (c): đẹp, cân đối, kính 5 lit là ok, chơi đá hay muốn chắc chắn thì 8 li

– Hồ thông dụng 60 – 40 – 40: đẹp, chiều sâu và cao tốt, gần 100 lít nước nên dễ tính toán phân nền, phân nước, các bạn mới nên chơi hồ size 60 vì nó thông dụng, dễ đồ mới cũng như đồ thanh lý và cũng dễ thanh lý khi chán. Nên chơi kính 8li.
– Hồ 80 -40 – 40: cũng tạm được nhưng size này khó kiếm đèn, nên né size này ra nếu có thể
– Hồ 90 40 40: khá đẹp, dễ mua đồ, kính 8 li hoặc 10 li
– Hồ 90 45 45: đẹp, cân đối, nên chơi hồ này, kính 10li cho yên tâm.
– Hồ 100 50 50: tạm được nhưng size đèn hơi khó mua
– Hồ 1m2 50 50: đẹp, dễ mua đồ, nên làm full 12li
– Hồ 1m5 60 60 trở lên: đẹp, nhưng người mới không nên chơi hồ size lớn hơn 1m2

Kết luận: tùy sở thích và nhiều yếu tố, nhưng nên chơi 3 size như sau: 60 40 40 full kính 8li, 90 45 45 full kính 10 li, và 1m2 50 50 full 12 li. Hồ không kiềng, không thủy mài, mài vi tính, dán dấu keo. Size nhỏ hơn 60 thường chơi dễ chán, quản lý nước hơi khó, to hơn 1m2 thì tốn quá nhiều chi phí và khó chơi cho người mới. Dùng kính cường lực dán hồ cũng tốt nhưng không quá cần thiết. Nếu kinh phí cho phép thì có thể dán bằng kính siêu trong 1 mặt trước, hoặc 3 mặt, (4 và 5 mặt siêu trong thật sự không cần thiết.)
– Các bạn có thể đến các shop thủy sinh mua hồ, đặt hồ. Một số anh dán hồ chất lượng bao gồm vnham bên quận 8, Anh Minh Phú Nhuận – Gò Vấp, Quang Nguyen và anh Nico ở Thủ Đức, anh hothuythuysinh ở quận 4, gacco Kiệt quận Tân Phú, Huy TonyKay ở Thủ Đức (chuyên dán số lượng cho shop) anh Lâm Kimchi bên quận 3 và nhiều anh em khác.

3. Chân hồ, tủ gỗ:

Sau khi bạn xác địch hoặc đã mua được hồ thì cần phải mua thêm chân sắt cho hồ. Sau đây là 1 số lựa chọn:
– Chân sắt 4, rẻ và chắc chắn nhưng không che được lọc, co2 và những dụng cụ khác.
– Chân sắt ốp gỗ cao su bên ngoài
– Chân sắt ốp sắt hay alu giả gỗ.
– Tủ gỗ ván ép: nên chơi với hồ kính thước từ 1m2 trở lại, chọn loại ván ép chống nước
– tủ gỗ cao su, các loại gỗ khác, riêng size 90 hay 1m2 trở lên thì nên có chân sắt bên trong tủ gỗ
– Chân sắt 2, 3 tầng cho anh em chơi nhiều hồ
Lưu ý: chiều cao chân sắt, tủ gỗ thông dụng là 70 đến 80cm, trừ những trường hợp đặc biệt
– Những nơi làm chân sắt, tủ gỗ uy tín: anh Jiep Tép bên Gò Vấp, Lộc Nguyễn của FAM và những shop thủy sinh khác.

4. Bộ lọc nước:

1 hổ thủy sinh đẹp là hồ ổn định, nước trong vắt, cây cá khỏe mạnh. Bộ lọc của bạn đảm nhận công việc đó.
Lọc hồ thủy sinh có những loại cơ bản sau:
– Lọc treo trên thành hồ: dành cho hồ nhỏ dưới 60 cm, gọn nhẹ
– Lọc vách trong hồ, loại lọc này rất hiệu quả, tiết kiệm chi phí nhưng nó lại chiếm mất 1 phần diện tích hồ, gây thiếu thãm mĩ

– Lọc thùng ngoài: lọc này hiệu quả, thẩm mĩ và được ưa chuộng nhất, giá của nó cũng tùy theo hãng sản xuất hay hàng tự chế của Việt Nam, lọc thùng chính hãng của Đức như Eheim hay JBL có giá từ 2 triệu đến 7 8 triệu 1 cái (chất lượng cao, tiết kiệm điện), lọc thùng hãng của TQ như Atman, Jebo có giá từ 500k đến 2 triệu (chất lượng tốt). Một sự chọn lựa không tồi là lọc chế từ ống nhựa của anh em VN, lọc này được anh HOVATEN ở HN chế ra đầu tiên nên được gọi là lọc hvt. Giá của lọc này thưởng rẻ hơn các sản phẩm chính hãng. ở HCM các bạn có thể mua lọc hvt Van Vu, lọc hvt gấu bố vĩ đại, hvt khanh BQ, hvt Cat Phong… Ngoài ra anh em VN còn chế lọc thùng inox theo kiểu ADA, rất đẹp nhưng giá cao (cỡ 2-4 triệu)
– Khi mua lọc các bạn sẽ được shop hướng dẫn kĩ hơn cách sử dụng (đa số khá đơn giản), mình chỉ xin nói về lưu lượng máy bơm lọc và cách xếp vật liệu lọc như sau: bạn nên chọn máy bơm của lọc với liều lượng x3 hay x5 lần số lít trong hồ của bạn. Ví dụ hồ 100 lít nước bạn nên chọn máy bơm cỡ 500 đến 800 lít / giờ (nhớ là con số trên lọc TQ có thể chưa chính xác, bạn phải trừ hao). Trong lọc, bạn để bông lọc ở gần nước từ hồ vào, rồi đến bùi nhùi (không có cũng được), rồi đến nham thạch hay sứ lọc, matrix…). Nên để 50% bông lọc và 50% còn lại là sứ hay matrix…
– Vật liệu lọc cao cấp và mắc tiền bao gồm matrix, eheim subtract pro, bio ring…., tuy nhiên sứ lọc TQ, nham thạch đen, đá nham thạch trắng cũng rất hiệu quả.
– Lưu ý là bộ lọc này phải luôn chạy 24/24 nhé.

5. Đèn

Ánh sáng cực kì quan trọng trong thủy sinh. Kiến thức và thông tin về ánh sáng rất sâu rộng nên mình chỉ nói về những điều cơ bản dễ hiểu.
Đèn cho hồ thủy sinh thông dụng gồm: đèn huỳnh quang t8 (như bóng điện quang), t5 (nhỏ hơn chút và sáng hơn), đèn LED (sáng, tiết kiệm điện, mát), đèn cao áp metal…. Bạn có thể mua những đèn thông dụng này ở các shop thủy sinh và họ sẽ tư vấn thêm cho bạn về loại đèn phù hợp. Cá nhân mình vẫn dùng đèn t8 và t5, đôi lúc dùng LED và cảm nhận những loại đèn này đều hiệu quả. Những loại đèn thông dụng cho các bạn mới chơi: đèn t8 jebo chế của anh Van Vu, đèn odysea T5HO, đèn t5 Aquazonic, đèn Led Dee, Led Aquablue, Led Chirious…

Có 1 điều về ánh sáng các bạn nên nhớ là: bạn càng dùng nhiều đèn, càng sáng thì hồ của bạn càng khó quản lý. Ví dụ 1 hồ chơi rêu, dương xĩ, bạn cần 0,5 w cho 1 lít hạy ít hơn, và hồ của bạn thường ít khi gặp vấn đề về rêu hại hay thiếu hụt dinh dưỡng . Nhưng nếu bạn chơi 1 hồ cây với lương ánh sáng 2wat / 1 lit thì bạn phải có nhiều kinh nghiệm quản lý nước, co2, rêu hại…
Thời gian chiếu sáng: thường là từ 8 đến 10 tiếng / 1 ngày. Nên để đèn liên tục phỏng pheo ánh sáng tự nhiên, tuy nhiên vẫn có thể chia ra ngắt quãng như: sáng từ 8 đến 12h, tắt đèn từ 12h đến 4h, bặt tiếp từ 4h đến8h tối (túy theo giờ bạn ngắm hồ)
Các bạn có thể gác đèn cao hơn mặt nước từ 10-30cm tùy cây cối trong hồ của bạn. Nếu chơi rêu, ráy, dương xí thì có thể gác đèn cao len cho đẹp và tỏa sáng tốt hơn.

6. Phân nền

Phân nền cũng đặc biệt quan trọng trong hồ thủy sinh. Hồ bạn có đẹp, nước có trong và ổn định, cây cối cá tép có khỏe không đều là do phần lớn nhiệm vụ của phân nền. Phân nền có nhiệm vụ làm ổn định hệ vi sinh, ổn định nước, các chỉ số dinh dưỡng, pH, kH, gH, tds… cũng do nền quyết định là chủ yếu. Phân nền thủy sinh có 2 loại:
– Nền trộn từ đất, bùn, đất sét, gọi chung là nền trộn. Loại này thường giàu dinh dưỡng, rẻ tiền nhưng lại khó set hồ vì nó bẩn, nếu làm không kĩ sẽ bị xì lên gây đục hồ. Nền trộn phải được phủ ở trên 1 lớp sỏi dày 3 cm trở lên. Dinh dưỡng nền trộn cũng nhiều nên khó quản lý hơn. Các bạn có thể tự trộn theo công thức có sẵn trên google nhưng các bạn cần kinh nghiệm. Đơn giản nhất là mua từ những bạn trộn sẵn như phân nền của Phương Nuphar, Lý Vũ…Loại nền này thường không cần lót cốt nền dinh dưỡng ở đáy. Khi mua các bạn sẽ được người bán tư vấn liều lượng và cách sử dụng.

– Nền công nghiệp: loại này phù hợp với người mới vì set hồ dễ, sạch sẽ, không sợ bị xì (nếu không lót cốt nền ở dưới). Tuy nhiên giá cao hơn nền trộn. Nền công nghiệp chất lượng bao gồm ADA , Gex xanh, đỏ , Control Soil, Oliver Knot.. (nền nhập khẩu), và nền công nghiệp chất lượng của VN như Aquafor của Thủy Mộc, Smekong II, red highland… Nền công nghiệp thường phải lót cốt nền dinh dưỡng ở đáy hồ. Cốt nền cũng gồm nhiều loại nhập khảu hay của VN như ADA powersand, jbl florapol, jbl aquabasic plus, cốt nền control soil, cốt nền Aquafor, cốt nền nuphar…

Tuổi thọ trong bình của những nền trộn hoặc công nghiệp chất lượng lên đến trên dưới 3 năm nếu các bạn sử dụng hợp lý. Tuy nhiên nền công nghiệp các bạn có thể thanh lý khi lật hồ, còn nền trộn thì hầu như chỉ có thể vứt đi.

7. Bộ cung cấp khí Co2

Cây thủy sinh cần Carbon trong khí C để quang hợp, lượng Carbon có sẵn trong nước chưa thật sự đủ cho cây nên người chơi thường cung cấp khí Co2 vào hổ thủy sinh. Một số dung dịch cung cấp Co2 cũng có tác dụng it nhiều nhưng mình nghĩ hiệu quả của bình nén co2 sẽ rõ ràng hơn.
Hồ thủy sinh nên có co2 để cây cối căng đẹp và hạn chế rêu hại. Bình khí nén Co2 không hề nguy hiểm nếu bạn sử dụng đúng (không mua bình quá cũ, rỉ sét, không để trong phòng kín, phòng ngủ…)
Bình co2 có nhiều loại, loại thông dụng và rẻ tiền nhất vẫn là bình sắt loại 1,2,3 ,5,10kg (tức là chứa được 1,2,3 hay 5, 10 kg co2 nén), bình co2 2 kg thường dùng được 1 đến 3 4 tháng và khi đi bơm lại mất cỡ 50k. Ngoài ra còn có loại bình bằng nhôm, hợp kim với giá t thành cao hơn.
Các bạn có thể tự chế co2 bằng bột mì hay chất hóa học nhưng mình thật long khuyên rằng không nên.
Khi mua bình co2, các bạn phải mua thêm bộ đếm giọt, dây dẫn và bộ trộn co2 (nên dùng bộ trộn ngoài hồ sẽ hiệu quả hơn). Có thể dùng van điện để chỉnh tự ngắt co2 khi đèn tắt, hoặc đơn giản là để co2 24/24 cũng không sao.
Tùy số lít trong hồ và loại cây bạn có thể cung cấp mấy giọt co2 trong 1 giây. Hồ rêu thường chỉ cần 1,2 giọt /giây. Hồ cây thì nhiều hơn. Các bạn cân thận vì quá nhiều co2 trong nước sẽ gây chết cá tép.

8. Lũa, đá, bố cục hồ thủy sinh

Sau khi lo xong vụ phân nền, các bạn nên nghĩ đến bố cục trong hồ. Các bạn có thể set hồ bằng lũa (những nhánh cây, gỗ chết mình cho vào để tạo bố cục ), hoặc đá (bố cục núi), hoặc kết hợp lũa đá, phong cách bonsai, phong cách hồ Hà Lan (chuyên chơi cây cắt cắm)…
Những loại lũa thông dụng gồm: Linh sam, đỗ quyên, trà rừng, red wood… với giá thành khác nhau. Khi mua lũa về bạn nên xử lý kĩ bằng cách ngâm nước vài tuần, hoặc luộc 1 2 lần, ngâm muối… để lũa chìm, không ra màu và bị mốc.
Đá thủy sinh thông dụng gồm đá tiger, tai mèo, kẹp kem, trầm tích, đá Phan Thiết, đá đen Gia Lai…
Lũa đá đều được bán rộng rãi ở các shop thủy sinh.
Về bố cục mình nghĩ các bạn phải tự tìm hiểu và set hồ dần dần, bạn sẽ cảm nhận được thú vui này qua những hồ mình từng làm.

9. Rêu, dương xĩ, ráy, bucep, và cây thủy sinh

Đi kèm với bố cục là rất nhiều loại cây thủy sinh. Mình tạm chia thành 2 loại:
– Loại chịu ít sáng như rêu, dương xĩ, ráy: phù hợp với hồ ánh sáng vừa (từ 0,5 wat / 1 lít nước trở xuống), nước mát chút và dinh dưỡng trong nước không cần quá nhiều, co2 vừa phải.
– Loại ưa sáng như cây cát cắm, bucep..: đòi hỏi ánh sáng cao, co2 nhiều, dinh dưỡng mạnh để căng đẹp
– Nơi mua cây cối thủy sinh: nếu bạn ở khu Thủ Đức, quận 9 thì ghé Thủy Mộc, nếu bạn ở Bình Thạnh thì ghé trại thủy sinh ở đường Hồ Xuân Hương, nếu ở GV thì ghé trại Tuân Anh ở khu Phan Huy Ích, hoặc trại thuysinh24h. (google địa chỉ cụ thể nhé)
Các bạn vào google xem những hồ mẫu, hồ của anh em member group để học hỏi và làm quen dần nhé.

10. Timer

Một vật dụng cần thiết cho người chơi thủy sinh, dùng để cài đặt thời gian tự bật tắt đèn,co2…Giá timer cơ cỡ 85-100k, còn timer điện tử từ 140-200k. Các bạn newbie nên dùng cái này để giúp hồ nhanh ổn định hơn.

11. Quạt / chiller

Nếu ở những thành phố có thời tiết nóng thì bạn nên mua thêm quạt nhỏ cho hồ thủy sinh (giá rẽ 100-200k), hoặc nếu có điều kiện tài chính thì có thể mua máy làm lạnh nước chiller giá từ 2tr5 đến 6 triệu tùy loại.

12. Chăm sóc hồ / thay nước / rêu hại / bệnh của cá

– Một hồ thủy sinh đẹp phải được chăm sóc hầu như hằng ngày. Các bạn cố tập thói quen dành ra 5-10 phút hằng ngày ngắm hồ, chăm sóc hồ. Nếu bận rộn bạn nên chọn bố cục hồ rêu, dương xĩ để chơi, đỡ thời gian chăm sóc hơn hồ chơi cây cắt cắm.
– Thay nước là 1 phần không thể thiếu trong việc chăm sóc 1 hồ đẹp, 1 hồ mới set thường phải thay nước hàng ngày 30%, đến tuần thứ 2 các bạn thay nước 3 lần, mỗi lần 30% nước, tuần thứ 3 thì thay 2 lần, 30%, và qua tuần thứ 4 trở đi các bạn chỉ cần thay 30% nước 1 lần trong tuần. Đừng thay nước quá nhiều gây chết và thiếu hụt hệ vi sinh của lọc, dinh dưỡng cũng sẽ mất cân bằng nếu bạn luôn thay nước 50% trở lên, chưa kể đến việc cá tép vị sốc nước. Mỗi khi thay nước các bạn nhớ dùng dung dịch khủ chlo nhé, rất quan trọng.
– Nhớ không thay nước trong cùng ngày vệ sinh lọc nhé.
– Rêu hại là kẻ thủ của thủy sinh, 1 hồ thủy sinh ổn định, cây cối cá tép khỏe mạnh thì thường không hoặc ít bị rêu hại. Khi rêu hại phát triển trong hồ của bạn (thường là trong tháng đầu) là vì hồ bạn chưa ổn định, lượng co2 chưa đủ hoặc dinh dưỡng chưa cân bằng. Cách trị rêu hại từng loại mình sẽ có bài viết nói rõ sau.
– Bệnh của cá: các loại cá nuôi trong hồ thủy sinh rất dễ bị nấm và chết cả đàn nếu bạn thả cá khi hồ chưa ổn định (thường là nên thả cá sau 1 tháng sau khi set hồ). Thuốc trị nấm, bệnh cá và cách dùng các bạn có thể nghiên cứu thêm trên google nhé.

14. Những item khác: twinstars, sục oxi, lọc bio, lọc váng, nhiệt kế…

Bộ ức chế rêu hại twinstars: có hiệu quả nhưng không đáng kể (hiệu quả rõ rất khi dùng ngay khi hồ vừa set), cảm nhận cá nhân là không đáng tiền mua, các bạn có thể thử và trải nghiệm nếu muốn.
Sủi oxi và lọc bio: nên dùng cho hồ chuyên chơi tép
Lọc váng: 1 số hồ bị 1 lớp dầu váng lên mặt hồ, lọc váng này sẽ trị được vấn đề đó.
Nhiệt kế: có nhiều loại, nếu bạn cần biết thông tin nhiệt độ hồ thì nên mua, cũng rẽ tiền.